دینام ماشین چیست و چگونه کار می کند + دلایل و علائم خرابی

در این مقاله از سایت فن آموزان اصفهان قصد داریم تا شما را با دینام خودرو و نحوه کارکرد آن و دلایل و علائم خرابی دینام ماشین آشنا کنیم. ماشین از قسمت های مختلفی تشکیل شده است که هر کدام از آن ها وظایف مشخصی داشته و هدف معینی را دنبال می کنند.

یکی از اصلی ترین قسمت های خودرو را می توانیم دینام ماشین بدانیم که وظیفه شارژ کردن باتری را بر عهده دارد. برخی از افراد بر این باورند که تمام وظایف مربوط به الکتریسیته بر عهده باتری است، در حالی دینام در این زمینه، وظیفه شارژ مجدد باتری را بر عهده دارد. در بخش های بعدی به صورت کامل با این قطعه و عملکرد آن آشنا می شویم.

دینام خودرو چیست و چه وظیفه ای دارد؟

اگر بخواهیم به ساده ترین شکل ممکن درباره دینام توضیح دهیم، باید بگوییم که دینام یا ژنراتور، تولید کننده برق بوده که وظیفه شارژ خودرو را بر عهده دارد. در صورتی که بر هر دلیلی این قطعه خراب شود، باتری ماشین در مدت زمان بسیار کوتاهی، تخلیه شده و توانایی کار کردن را از دست می دهد.

وظیفه باتری در واقع تهیه برق در هنگام استارت زدن و یا روشن نبودن ماشین است، در صورتی که برخی بر اشتباه تصور می کنند که این قطعه وظیفه برق رسانی کلی را دارد. برق رسانی به نقاط مختلف خودرو در زمانی که روشن است، به عهده دینام بوده و به همین صورت انجام می شود. دینام یک قطعه استوانه ای شکل بوده که بدنه ای آلومینیومی داشته و در کنار موتور قرار می گیرد.

اجزای مختلف دینام ماشین کدام اند؟

حال که با تعریف این قطعه آشنا شدیم، لازم است تا با بخش های مختلف و اجزای گوناگون آن نیز آشنا شویم. سیستم شارژ اتومبیل از بخش های مختلفی تشکیل شده است که در این بخش به صورت کلی با آن ها آشنا می شویم.

• روتور و استاتور دینام ماشین

اجزای تولید کننده برق دینام را می توانیم روتور و استاتور آن بدانیم. روتور یک قطعه به شکل استوانه بوده که توسط یک آهنربا احاطه شده است. این قطعه درون استاتور که یک مجموعه از سیم کشی مسی رسانا را به صورت ثابت در خود جای داده است می چرخد. در نهایت حرکت این آهنربا به دور سیم کشی مسی گفته شده، الکتریسیته مورد نیاز را ایجاد می کند.

• تنظیم کننده ولتاژ یا همان آفتامات

آفتامات یا تنظیم کننده ولتاژ، قطعه ای الکترونیکی است که در دینام خودرو قرار دارد و وظیفه کنترل و تنظیم ولتاژ خروجی دینام را بر عهده دارد. ولتاژ خروجی دینام باید بین 13.5 تا 14.5 ولت باشد. اگر ولتاژ خروجی دینام کمتر از 13.5 ولت باشد، باتری خودرو به طور کامل شارژ نخواهد شد. اگر ولتاژ خروجی دینام بیشتر از 14.5 ولت باشد، ممکن است به سیستم های الکتریکی خودرو آسیب برساند. آفتامات معمولاً از پلاستیک یا فلز ساخته می شود. قسمت های داخلی آفتامات نیز معمولاً از موادی مانند سیم مسی، دیود زنر، ترانزیستور و مقاومت ساخته می شوند.

• یکسو کننده دیود

برق تولیدی توسط دینام به صورت متناوب (AC) است. اما باتری و اکثر سیستم های الکتریکی خودرو به برق مستقیم (DC) نیاز دارند. به همین دلیل، یکسو کننده دیود در دینام خودرو قرار داده شده است تا برق متناوب تولیدی را به برق مستقیم تبدیل کند. یکسو کننده دیود در دینام خودرو معمولاً در قسمت پشتی دینام قرار دارد. این قطعه از اهمیت بالایی برخوردار است و در صورت خرابی، دینام نمی تواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد.

یکسو کننده از چندین دیود تشکیل شده است که به صورت سری به یکدیگر متصل شده اند. دیود یک قطعه الکتریکی است که فقط جریان الکتریکی را در یک جهت از خود عبور می دهد. بنابراین، هنگامی که برق متناوب از یکسو کننده دیود عبور می کند، فقط جریانی که در یک جهت حرکت می کند از آن عبور می کند. این جریان یکنواخت، همان برق مستقیم مورد نیاز باتری و سیستم های الکتریکی خودرو است.

• فن خنک کننده دینام خودرو و کاربرد آن

از دیگر قسمت های دینام باید به فن خنک کننده آن اشاره کنیم. عملکرد بخش های مختلف دینام، باعث تولید گرمای زیادی می شود که نیاز به خنک شدن دارند. با وجود استفاده از آلومینیوم در ساخت قطعه های مختلف و وجود دریچه های گوناگون در آن، باز هم این سیستم نیاز به یک خنک کننده مطلوب دارد. برای خنک سازی بیشتر، فن های چرخشی مخصوصی در این سیستم تعبیه شده اند. مدل های جدید و مدرن دینام، دارای فن خنک کننده داخلی هستند که وظیفه خنک سازی را به خوبی انجام می دهند.

• زغال و جا زغالی

زغال ها یا همان جاروبک ها را می توانیم از دیگر قطعات موجود در دینام بدانیم که باید الکترون ها را جمع کنند. محل قرارگیری این زغال ها یک قطعه پلاستیکی بوده که به آن جازغالی نیز میگویند. در صورتی که این زغال ها دچار سوختگی شوند، باید برای تعویض آن ها اقدامات لازم را انجام دهید.

نحوه عملکرد دینام ماشین چگونه است؟

بعد از آشنایی با دینام و بخش های مختلف آن، لازم است تا با عملکرد این قطعه و وظایفی که بر عهده دارد نیز به صورت کامل آشنا شویم. همان طور که در بخش های قبلی نیز اشاره کردیم، دینام وظیفه شارژ باتری را بر عهده دارد و باید نیروی الکتریسیته موردنیاز سایر تجهیزات برقی را نیز به خوبی تأمین کند.

دینام ماشین این توانایی را دارد که انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل کرده و جریان مستقیم تولید شده را به باتری بفرستد تا باتری بتواند از این طریق، برق مورد نیاز تمام قسمت های خودرو را تامین کند. از همین جا می توانیم به این نکته پی ببریم که با خراب شدن دینام، باتری خودرو تنها مدت کوتاهی کارایی خواهد داشت و بعد از آن متوقف می شود.

اگر بخواهیم به صورت دقیق تر به جزئیات عملکرد دینام بپردازیم، باید بگوییم که دینام می تواند از طریق چرخش میل لنگ موتور در زمان روشن بودن اتومبیل و چرخش آرمیچر موجود در دینام، اقدام به تولید الکتریسیته می کند.

این نیروی تولید شده توسط زغال ها که در بخش های قبلی معرفی کردیم، در دینام جمع آوری شده و در نهایت از طریق خروجی های موجود در سیستم دینام، به بخش های مختلف خودرو فرستاده می شود.

انواع دینام خودرو کدام اند؟

به صورت کلی می توان برای دینام خودرو دسته بندی های مختلفی در نظر گرفت. دینام ها به دو صورت دو زغال و سه زغال ساخته می شوند که هر کدام از آن ها ویژگی ها و مشخصات مخصوص به خود را دارند. امروزه در ساخت خودروهای مدرن، نوع دیگری از دینام تحت عنوان آلترناتور نیز به کار برده می شود.

دینام های قدیمی معمولا توانایی تولید جریان برق کافی در دورهای پایین را ندارند. همین موضوع نیز باعث می شود تا زمانی که خودرو در جا کار می کند، از لحاظ برقی دچار مشکلاتی شود. این مشکل در ساخت دینام های آلترناتور حل شده و شارژ باتری خودرو نیز در این حالات، امکان پذیر است.

علت خرابی دینام خودرو چیست؟

یکی از رایج ترین مشکلات برقی که معمولا برای خودروها پیش می آید، مربوط به خرابی و یا از کار افتادن دینام است. در صورتی که به هر دلیلی دینام دچار خرابی شود، خودرو پس از مدتی از حرکت ایستاده و توانایی ادامه دادن نخواهد داشت.

یکی از دلایل خرابی دینام مربوط به پارگی تسمه است. دینام توسط تسمه به مدار چرخش موتور متصل می شود. به همین دلیل این بخش باید به صورت منظم مورد بازدید قرار بگیرد تا در صورت مشاهده هرگونه پارگی و خرابی، سریعا با یک تسمه جدید، جایگزین شود.

در فصول گرم سال معمولا درجه حرارت موتور افزایش پیدا کرده و باعث به وجود آمدن دور موتور ثانویه در موتور می شود. همچنین روشن ماندن کولر خودرو نیز باعث به وجود آمدن فشار مضاعف بر روی دینام شده که در نهایت احتمال خرابی آن بیشتر می شود. ترافیک شهری نیز در این موقعیت ها یکی دیگر از دلایل خرابی دینام محسوب می شود.

دلایل داخلی و خارجی خرابی دینام ماشین

علل داخلی خرابی دینام ناشی از فرسودگی طبیعی قطعات داخلی این وسیله است. این قطعات شامل تسمه، دیود، آرمیچر، سیم پیچی استاتور، آفتامات و بلبرینگ های دینام می شوند. علل داخلی خرابی دینام معمولاً با گذشت زمان و استفاده مکرر از این قطعه ایجاد می شوند. این علل قابل پیشگیری نیستند، اما با سرویس و نگهداری منظم دینام می توان تا حدی از بروز آنها جلوگیری کرد.

علل خارجی خرابی دینام ناشی از عوامل بیرونی مانند نوسانات ولتاژ برق، ورود آب یا روغن به دینام، گرمای بیش از حد، ضربه یا آسیب فیزیکی و استفاده از روغن موتور نامناسب یا تسمه دینام نامناسب است.

تاثیرات منفی خرابی دینام روی خودرو

اگر دینام خراب شود، عملکرد ماشین با مشکلات جدی مواجه خواهد شد. در ادامه، به به چند مورد از تاثیرات منفی خرابی دینام بر عملکرد خودرو اشاره می کنیم:

• کاهش قدرت موتور: دینام با تولید برق، به شارژ باتری کمک می کند. باتری نیز در هنگام استارت زدن خودرو، به موتور برق می دهد. اگر دینام خراب شود، باتری به طور کامل شارژ نخواهد شد و در نتیجه، قدرت موتور کاهش خواهد یافت.
• اختلال در عملکرد سیستم های برقی خودرو: تمام سیستم های برقی خودرو، از جمله چراغ ها، سیستم صوتی، سیستم تهویه مطبوع، سیستم ترمز و … از برق دینام استفاده می کنند. اگر دینام خراب شود، عملکرد این سیستم ها دچار اختلال خواهد شد.
• خاموش شدن خودرو در حین حرکت: باتری در حین حرکت تخلیه خواهد شد. در نتیجه، خودرو خاموش خواهد شد.
• روشن نشدن خودرو: باتری به تدریج تخلیه شده و در نهایت، خودرو روشن نخواهد شد.
• کم نور شدن چراغ ها: چراغ ها به اندازه کافی روشنایی نخواهند داشت یا به طور کامل خاموش خواهند شد.
• اختلال در عملکرد سیستم های ایمنی خودرو: برخی از سیستم های ایمنی خودرو، از جمله سیستم ترمز ABS ، سیستم کنترل پایداری و … از برق دینام استفاده می کنند. اگر دینام خراب شود، عملکرد این سیستم ها دچار اختلال خواهد شد.
• افزایش مصرف سوخت: اگر این قطعه نتواند باتری را به طور صحیح شارژ کند، باتری در حین حرکت تخلیه خواهد شد. در نتیجه، موتور خودرو برای جبران کمبود برق، باید بیشتر کار کند. این امر منجر به افزایش مصرف سوخت خواهد شد.
• آسیب به سایر قطعات خودرو: اگر دینام خراب شود، ممکن است باعث آسیب به سایر قطعات خودرو نیز شود. به عنوان مثال، کاهش قدرت موتور می تواند باعث افزایش دمای موتور و در نتیجه، آسیب به موتور شود.
• افزایش خطرات احتمالی: خرابی این قطعه می تواند منجر به افزایش خطرات احتمالی در حین رانندگی شود. به عنوان مثال، خاموش شدن خودرو در حین حرکت می تواند باعث بروز تصادفات شود.

علائم نشان دهنده خرابی دینام ماشین کدام اند؟

در راستای آشنایی کلی با عملکرد دینام خودرو، لازم است تا با علائم خرابی و از کار افتادن این قطعه نیز به صورت کامل آشنا شویم. توصیه می کنیم که بعد از مشاهده هرکدام از نشانه ها و علائم مربوط به خرابی بخش های مختلف دینام، حتما برای تعمیر آن اقدام کنید تا از گسترش خرابی به سایر بخش ها، جلوگیری شود. در این بخش به معرفی شایع ترین نشانه ها و علائم خرابی دینام می پردازیم.

• چراغ های کم نور و یا کم و زیاد شدن نور چراغ

می دانیم که دینام وظیفه دارد تا نیازهای برقی خودرو را به صورت کامل تامین کند. زمانی که دینام نتواند عملکرد خوبی داشته باشد، دستگاه های برقی مختلف خودرو نیز نمی توانند به درستی کار کنند. در چنین حالتی معمولا چراغ های جلو و یا چراغ های روی داشبورد، کم نور و یا شدیدا پرنور می شوند. این پرنوری می تواند نشان دهنده برق رسانی بالا باشد که باعث داغ شدن چراغ های خودرو می شود. این نوسان ها در برق رسانی یکی از اصلی ترین نشانه های خرابی دینام محسوب می شوند.

• خوابیدن باتری از علائم خرابی دینام ماشین

عملکرد ضعیف و نادرست دینام می تواند بر روی باتری نیز تاثیر بگذارد. در جنین حالتی باتری مجبور است که به عنوان یک انباره عمل کرده و جریان برق بیشتری از دینام بیرون بکشد. در این صورت حتی اگر بهترین باتری هم بر روی خودرو نصب شده باشد، بعد از مدتی از کار افتاده و نمی تواند به خوبی کار کند.

در واقع باتری ها با این هدف طراحی شده اند که برق لازم برای استارت زدن را در اختیار خودرو قرار دهند و بعد از آن سایر فعالیت های مربوط به برق رسانی مربوط به دینام می شود. پس اگر به علت ضعف دینام، استفاده از باتری بیشتر و شدیدتر شود، احتمال خوابیدن باتری نیز بیشتر می شود.

• چراغ باتری یا چراغ هشدار دینام

این چراغ نیز دقیقا در کنار سایر چراغ چک ها و یا نشانگرهای خودرو قرار دارد و می تواند وضعیت شارژ یا عدم شارژ باتری را به خوبی نشان دهد. این چراغ به شکل یک باتری بوده که از طریق اتصال به یک کامپیوتر می تواند میزان ولتاژ خروجی از دینام را مورد بررسی قرار بگیرد.

خاموش بودن این چراغ نشان دهنده عملکرد صحیح و بدون اختلال دینام است، اما روشن بودن آن به معنای عدم تولید نیروی الکتریکی صحیح و کافی توسط دینام است. توصیه می کنیم که این نشانه را حتما جدی گرفته و به آن توجه کنید تا از بروز خرابی های دیگر در سایر قسمت های دینام، جلوگیری شود.

• اتصالات شل یا قطع شده

جریان برقی تولید شده توسط دینام، توسط سیم های بلند و کوتاه، به بخش های مختلف خودرو متصل می شوند. هر گونه مشکلی که در رابطه با این اتصالات و سیم ها به وجود آید، می تواند جریان برق را به کلی قطع کرده و یا اختلالی در آن به وجود آورد. در این حالت ممکن است بوی سیم داغ شده نیز احساس شود که نشان دهنده مشکل در این اتصالات است.

• صدا و بوهای عجیب

شنیدن صداهای عجیب از موتور خودرو، در برخی از مواقع می تواند به دلیل خرابی دینام خودرو باشد که باید به آن توجه داشته باشید. همچنین احساس بوهایی مانند سوختگی نیز مربوط به همین موضوع بوده و می تواند به دلیل سوختگی بالشتک ها و یا زغال های داخل دینام باشد.

لازم به توضیح است که در هر یک از این موارد خرابی دینام خودرو که در بالاتر ذکر کردیم؛ شما باید از بهترین و جدیدترین وسایل تعمیرات ماشین بهره بگیرید تا بتوانید این ایرادات را به نحو احسن برطرف نمایید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد ابزارهای مورد نیاز برای تعمیر دینام خودرو و دیگر بخش های مکانیکی و برقی خودرو می توانید روی لینک داده شده کلیک نمایید.

روش های پیشگیری از خرابی دینام ماشین کدام اند؟

در راستای پیشگیری از خرابی دینام، می توان اقدامات موثری را انجام داد که باعث افزایش طول عمر آن نیز می شود. در این قسمت به معرفی چند نمونه از این موارد اشاره کنیم.

• استفاده از دینام مناسب برای خودرو
• به کارگیری باتری با ظرفیت بیشتر
• قرار دادن دور فن کولر در پایین ترین درجه
• چک کردن وضعیت تسمه دینام
• روشن نکردن چراغ ها در زمان های غیرضروری
• جلوگیری از ضربه یا آسیب فیزیکی به دینام
• سرویس و نگهداری منظم دینام
• استفاده از قطعات یدکی اصل برای تعمیر دینام
• نصب دینام توسط افراد متخصص
• استفاده از تسمه دینام مناسب
• پارک کردن خودرو در مکان های خنک و خشک و به دور از گرما و رطوبت
• افزایش دور موتور از طریق فشردن پدال گاز تا 2000 دور در دقیقه در صورت توقف های طولانی مدت

جمع بندی

میدانیم که ماشین از قطعات مکانیکی و الکتریکی مختلفی تشکیل شده که هرکدام وظایف گوناگونی دارند. قطعه ای که توانایی تبدیل نیروی مکانیکی به الکتریکی را داشته و وظیفه برق رسانی به بخش های مختلف را بر عهده دارد، دینام است. دینام را می توانیم به عنوان یکی از اصلی ترین بخش های خودرو معرفی کنیم که در بخش های قبلی به بررسی کامل آن پرداختیم.

نحوه عملکرد دینام و همچنین اجزای مختلف آن را در بخش های قبلی مورد بررسی قرار دادیم. عوامل و نشانه های خرابی دینام و همچنین روش های مربوط به جلوگیری از خرابی این قطعه را نیز ارائه کردیم تا شما اطلاعات خوب و دقیقی درباره این قطعه داشته باشید.

در صورتی که دوست دارید با صفر تا صد دینام و سایر بخش های برقی و الکتریکی خودرو آشنا شوید و بتوانید اتومبیل های متفاوت را به بهترین نحو ممکن تعمیر نمایید؛ می توانید در دوره برق خودرو آموزشگاه فن آموزان اصفهان شرکت نمایید. این دوره شما را تبدیل یک برقکار ماشین حرفه ای می کند که یکی از بهترین و پردرآمدترین مشاغل خودرو در ایران به شمار می آید

سوالات متداول درباره دینام ماشین

1. باطری ماشین بدون دینام چقدر کار می کند؟

باتری بدون دینام تقریبا عملکردی ندارد؛ زیرا برق اولیه مورد نیاز باتری باید توسط دینام تامین شود و بدون وجود آن نمی توان انتظار روشن شدن خودرو و قسمت های برقی آن را داشت.

2. چگونه بفهمیم دینام باتری را شارژ می کند؟

برای تست این موضوع باید موتور را در حالت روشن قرار داده و یک ولت متر به باتری وصل کنید؛ اگر عدد نشان داده شده در بازه 13.6 تا 14.3 ولت باشد، یعنی دینام باتری ماشین را شارژ می کند.

3. چگونه بفهمیم دینام ماشین خراب است؟

در صورتی که ولتاژ خارج شده از دینام خودرو بیشتر یا کمتر از حد تعیین شده باشد، چراغ روی داشبورد روشن می شود؛ این چراغ در مراحل اولیه خرابی دینام، به صورت چشمک زن خواهد بود.